RAMAZAN BAYRAMI: ŞEKER Mİ? ŞÜKÜR MÜ?

Bismillahirrahmanirrahim.

Değerli okuyucularım, 2020 Ramazanını mahzun ve garip bir şekilde tamamladık ve yine mahzun ve garip bir şekilde Bayramını idrak ediyoruz. Allahtan şu görüntülü konuşma sistemleri (sosyal medya) varda, onlar aracılığıyla dostlarımızla bayramlaşıyor ve bir nebze de olsa Sıla-i Rahim (yakınlarla bağ kurma) görevimizi devam ettirmeye çalışıyoruz. Yine de her halimize elhamdülillah.

Kıymetli Dostlar, her Ramazan sonunda bayrama kavuştuğumuzda, ülkemizde tatlı bir tartışma olur. Bazen basın yayın organlarında, bazen de kişiler arasında ki bayram tebrikleşmelerinde, kimi Şeker Bayramınız kutlu olsun, kimileri de Ramazan Bayramınız kutlu olsun diye söze başlar ve bu muhataplar, karşı tarafın kullandığı ibareyi yanlış bularak birbirlerini eleştirir ve hatta bazen işi fanatizm boyutuna taşıyarak birbirlerine karşı gereksiz yere suçlayıcı ifadeler kullanırlar.

Bizde bu yazımızda, sade ve anlaşılır bir şekilde  bu konuya değinelim,  gerek tarihi gerekse dil bilimi açısından konunun aslı neymiş ortaya koymaya çalışalım istedik. İnşallah faydalı olur.

İslam Coğrafyasında durum ne?

İslami Literatüre baktığımızda bu bayramın asıl adı Fıtr Bayramı’ dır. Arapçası İydü’l – Fıtr olan bu bayram İslam coğrafyasının hemen hemen her bölgesinde bu adla bilinir ve anılır. İngilizce’ deki kullanımı da Arapça’ dan alınmış şekliyle Eid al- Fitr olarak yerleşmiştir.

Kelimenin Arapça kökü?

Bayramın Arapça/orijinal adındaki Fitr kelimesi, ‘iftar’ ve ‘fitre’ kelimeleriyle akrabadır. Hepsinin kökü Arapça’ da ‘fatr’ kelimesidir, o da ‘kesmek, yarmak, ikiye ayırmak, yaratmak, icat etmek’ anlamlarına gelmektedir. İftar da, orucu kesmek manasınadır.

Şükür Bayramı İfadesi.

Ramazan ayı içinde Fitre verildiğini biliyoruz. Kelimenin orijinali ‘fıtr sadakasıdır’.  Ramazan ayını yaşamanın, onun mükafat ve bereketinden faydalanmanın bir ‘şükran’ belirtisi olarak ihtiyaç sahiplerine verilir. Ramazanın bitimindeki bayramda, işte bu ‘şükran’ ın bayramıdır. 

Yani bu bayramın adı, aslında ‘şükür bayramı’ dır ve eski zamanlarda bu bayrama Türkçe yazılı kaynaklarda İydü’l – Fıtr denilirken, halk arasında ‘şükür bayramı’ (bazen de, küçük bayram) kullanımı yaygınlaşmıştır.

Şimdi asıl meselemize geldik.

Şükür kelimesi Arapça kökenli bir kelimedir ve yine Arapça kökenli olan Şeker ile aynı şekilde yazılır. Kelimenin Şükür mü, Şeker mi olduğu, bağlama göre belli olur veya (sesli harflere karşılık gelen) harekelerle tespit edilir.  Hareke yoksa, şükür ve şeker yazımı birebir aynıdır.

(Hareke, Arapça harflerin altına veya üstüne konulan ve bu harflerin okunmasını sağlayan işaretlerdir.)

Şeker ve Şükür kelimelerinin eski yazıda nasıl yazıldığı hakkında Kamus-i Türki lügatine (sözlüğüne) müracaat edilebilir.

Şeker ve Şükür, eski yazıda Şın – Kef – Rı harfleriyle شكر  şeklinde yazılır. Hareke nadiren kullanıldığı için, bu iki kelimenin okunuşunda karışıklık olmuş ve bu bayramda Şeker ikramının da etkisiyle ‘Şükür Bayramı’ kullanımı ‘ Şeker Bayramı’ na dönüşmüştür.

Eski lügatlere ( Kamus-i Türki ve Lehçe-i Osmani vb.) bakıldığında ‘Şeker Bayramı’ ve ‘Ramazan Bayramı’ tabirlerinin eş anlamlı olarak kullanıldığı görülür.

Sonuç olarak;

İslami açıdan bu bayramın ismi ‘Fıtr Bayramı’ dır. Şeker veya Ramazan Bayramı kullanımlarının ikisi de sadece Türkçe’ ye mahsustur.

Bu bilgiler ışığında konuya baktığımızda, niyetler halis olduktan sonra (art niyet olmadıktan sonra) isteyen Ramazan Bayramı, isteyen Şeker Bayramı desin. Bu söyleyiş farklılığı üzerinden, kültürel bir yarılma (ayrışma) oluşturmaya çalışmak ve gereksiz tartışmalara girmek  doğru bir yaklaşım değildir. Sadece birbirimizi üzmüş ve egolarımızı tatmin etmiş oluruz vesselam.

Tartışmaya girmeksizin, herkesin bayramını tebrik ediyorum. Yazımızı şu tatlı temenni ile bitirelim.

RAMAZAN BAYRAMINIZ, ŞEKER TADINDA GEÇSİN İNŞALLAH. 

Allah’a (cc) Emanet Olunuz.

Not. Bu yazı hazırlanırken, İzzet Akyol hocamın izniyle, https://twitter.com/izakyol/status/1264215448624803842  adresindeki yazısından istifade edilmiştir. Hocama izni için tekrar teşekkür ediyorum. Daha geniş bilgi isteyenler bu adrese müracaat edebilirler.