HIDIRELLEZ: Hızır’la İlyas’ın Buluşması

Her yıl 5-6 Mayıs günleri geldiğinde duyduğumuz bir terimdir HIDIRELLEZ.

Peki HIDIRELLEZ; Nedir? Neler olmuştur? Neler yapılır, neler yapılmaz? Yapılanların hangileri doğru, hangileri yanlıştır? gibi sorular gelir hep aklımıza.

Bu yazımızda fazla ilmi ve akademik söylemlere girmeden bu konuya değinmek istiyoruz. İnşallah istifadeli olur.

HIDIRELLEZ, Hızır ve İlyas isimlerinin birleştirilmesinden meydana gelmiş bir isim tamlaması ve halk deyimidir. Yaşadıklarına ve ölümsüz olduklarına inanılan iki bereket ve yardım elçisi (Peygamber olduklarını söyleyenlerde vardır) Hızır ve İlyas’ın her yıl 5-6 Mayıs gecesinde buluştuklarına da inanıldığı için bu gece ve günlere HIDIRELLEZ denilmiştir. Çünkü, inanışa göre Hızır karada, İlyas ise denizlerde yardıma muhtaç olanların yardımına koşarlar. Senede bir defa da buluşurlar.

TARİHÇE

Grek (Yunan-Hristiyan) kültüründe de biraz değişik versiyonuna rastlamak mümkün olmakla beraber, genellikle Türki coğrafyada ( Orta Asya’ dan Balkanlara kadar)  çok eskiden beri (İslam Öncesinden beri) var olan ve değişik törenlerle kutlanan, dualar edilen ve coğrafyaya göre değişik ritüelleri olan günlerdir HIDIRELLEZ.

TAKVİMCE

Biraz daha araştırdığımızda görürüz ki, HIDIRELLEZ biraz da Türk toplumlarının tarım takvimi gibi işlev görmüştür. Bu yönüyle bahar bayramı olarak kutlanan NEVRUZ’ a benzemektedir. Çünkü, bazı toplumlar Hıdırellez’ i 23 Nisan’da kutlamaktadır. Bu tarih farklılığı kullanılan takvime göredir. Mesela Osmanlı’ da yıl iki bölüme ayrılmış olup 23 Nisan’dan (6 Mayıs) 26 Ekim’e (8 Kasım) kadar süren 186 gün “Hızır günleri” adıyla yaz mevsimini, 26 Ekim’ den (8 Kasım) 23 Nisan’a (6 Mayıs) kadar devam eden 179 gün de “Kasım günleri” adıyla kış mevsimini oluşturuyordu.

HIDIRLIK

Anlaşıldığı üzere HIDIRELLEZ, birazda toplumların birlik ve beraberlik duygularının kültürlerine yansıdığı, neşeli bayram günleridir. Her toplumun farklı kutlama etkinliklerinin olduğunu yukarda belirtmiştik. Mesela, dua törenleri, dilek ağaçlarına bez bağlama, gül ağaçlarının diplerine bir şeyler bırakma,yumurta boyama, ateş etrafında toplanıp bazı görsel oyunlar oynama ve yazın gelişini kutlama gibi. Hatta bazı yerlerde sadece HIDIRELLEZ törenlerinin yapıldığı özel alanlar oluşturulmuş ve adına HIDIRLIK denilmiştir. Anadolu’da bu isimle anılan yerler hala mevcuttur.

BU GÜNE GELİRSEK

İşin bizi ilgilendiren boyutu hurafelerden uzak, dini değerlerimize ters düşmeyen yönleriyle bu günleri ve gecelerini anlamaya ve anlamlandırmaya çalışmaktır. Kulaktan dolma bilgilerle değil de sağlam ve güvenilir kaynaklardan bilgilenmek önemli.

DİNİ AÇIDAN

Osmanlı Devleti’nde de hıdrellez kutlamalarının dinî açıdan sakıncalı olup olmadığının tartışıldığı, XVI. yüzyılda Şeyhülislâm Ebüssuûd Efendi’nin fetvalarından anlaşılmaktadır. Ebüssuûd Efendi, böyle bir günün kutsallığına inanmamak şartıyla sadece eğlenmenin, yiyip içmenin sakıncalı olmadığını söylemektedir. Bizim inancımıza göre DUA kapılarının her zaman açık olduğunu düşünerek, mübarek Ramazan Ayı’ na da denk gelen bu günlerde de, hem kendimiz, hem aile fertlerimiz hem de bütün Milletimiz ve Ümmet için hayır duaları edebiliriz. Rabbimizden meşru istek ve dileklerde bulunabiliriz. Bol rızık ve bereket talebinde bulunabiliriz.

Bu vesileyle 2020 HIDIRELLEZ bayramınızı tebrik eder ve hanelerimize, ticaretimize Hızır & İlyas bolluk ve bereketini vermesini Yüce Rabbimizden niyaz ederim.

Allaha (cc) Emanet Olunuz…

Not. Bu yazının hazırlanmasında ‘Diyanet İslam Ansiklopedisi, Hıdırellez Maddesinden’ istifade edilmiştir.